اموزشی

چرا مديتيشن مي کنيم؟مديتيشن مثل بازگشت به خانه است

مديتيشن مي کنيم تا بخشي از وجودمان را که بطور محو و ناشناخته و نادانسته از دست داده ايم بازيابيم مي توانيم آنرا را راهي براي دست يافتن به استعدادهاي بيشتر نزديکتر شدن به خود و واقعيت  
 يافتن ظرفيت بيشتري براي دوست داشتن   ذوق و احساس رسيدن به اين شناخت که ما نيز جزيي از تماميت هستي بوده و هرگز جدا و بيگانه با آن نيستيم بدانيم
 مديتيشن ديد و عمل موثرتري را پديد مي آورد هنگام مديتيشن کردن در مي يابيم که هريک از عبارات فوق مفهمومي مشخص و يکسان مي يابند آنچه از دست داده و در جستجوي کشف آن هستيم
مديتيشن شما را به جايي مي رساند که رفتارتان مشابه کسي مي گردد که در تلاش به يادآوردن چيزي است که زماني طولاني آنرا فراموش کرده است شخص با مديتيشن با خودش و محيط اطرافش راحتتر بوده  و کارهايي را که به عهده دارد به شکل موثرتري انجام مي دهد به ديگران نزديک شده احساس خصومت و نگراني کمتري خواهد داشت در اين راه هرگز به پايان نمي رسيم زيرا پاياني براي رشد توانايي انسان وجود ندارد يک برنامه خوب مديتيشن در بسياري موارد کاملا شبيه يک برنامه خوب ورزشي است
هر دو نوع اين برنامه ها تنها در صورتي مفيد اند که  متناسب با شرايط روحي و جسمي شخص باشند
براي مديتيشن محدوديت سني وجود ندارد
هدف اوليه انواع مختلف مدتيشن هماهنگي و تعليم ذهن است اين عمل باعث افزايش کارايي فرد در امور روزمره مي شود
مديتيشن انواع زيادي دارد اين انواع طرق يا مسيرها در چهار دسته کلي
عقل  احساس  جسم  عمل مي گنجند که همه روشها به يکجا ختم مي شوند
مسير عقل
 در اين روش ما بطور مداوم افکارمان را دنبال مي کنيم تا انديشه هاي خويش را متحول نماييم
مسير احساس
 بر اين اصل استوار است که هرچه انسان آزاده تر باشد کاملتر است به قول مولانا
عشق اسطراب اسرار خداست
 در اينگونه روش ها  برخي بر عشق به خود  برخي بر عشق به ديگران و برخي بر عشق به خدا تاکيد دارند
در نهايت هر سه شيوه به يک نقطه مي رسد عشق به خود    ديگران و خدا
مسير جسم
 در اين روش  فرد مي آموزد از جسم و حرکات بدني خود آگاه شده و از طريق تمرين اين آگاهي را افزايش دهد همچون رقص و سماع صوفيان و هاتايوگا داي چي
مسير عمل
 اين روش شامل آموزش نحوه بودن در جهان و درک وارتباط با آن در حين انجام نوع بخصوصي از مهارت است در  يکي از روشن ترين نمونه هاي اين روش تمام وظايف معمولي روزانه با اين آگاهي انجام مي گيرد که گويا هرکدام بخشي از هماهنگي جهان و کائنات است هر کاري با عشق و تمرکز کامل انجام مي شود و مهمترين چيز هنگام انجام آن توجه کامل و مطلق به همان کار در آن لحظه است
همچنين مي توان مديتيشن ها را به دو دسته کلي اصولي و غير اصولي تقسيم کرد
مديتيشن اصولي داراي دستورات دقيق و ظريفي است که چگونگي فعاليت دروني فرد را بطور منظم تعيين مي کند
هدف از مديتيشن غير اصولي رهايي و آزاد سازي ساختمان شخصيتي فرد بخصوص در زمينه هاي شايستگي آگاهي و پذيرش توانايي مهرورزي در خود مي باشد
مدتيشن هاي اصولي را به سه دسته بيروني مياني دروني تقسيم مي کنيم
اگر روي هر سه روش بطور مداوم پي گيري شود به يک نتيجه منجر مي شود اما هرکدام تاثير بخصوصي در طول مسير در شخصيت شما بجاي مي گذارند
روش بيروني
باعث تقويت حس شايستگي توانايي سازش با جهان اعتماد به نفس توانايي سريع و دقيق مي شود
روش مياني
 توانايي آرام ماندن را در فرد افزايش داده و او را در برابر حوادث خارجي ضربه ناپذير مي سازد در ضمن ادعاهاي فرد را درباره اينکه مسايل چگونه بايد باشند کاهش مي دهد و واکنش وي را در برابر مسايل مختلف تعديل مي کند
روش دروني
آگاهي از زندگي احساسي و پذيرش آنرا افزايش داده و بيان احساسات را آسانتر مي سازد بنابراين اگر در مرحله اي  از رشد دچار چنين مشکلاتي باشيد بهتر است در برنامه خود از مديتيشن هاي دروني هم استفاده کنيد
برخي از دستورات و روشهاي مديتيشن ترکيبي از انواع مختلف است
تا مدتها نبايد انتظار داشت مديتيشن را به خوبي و با تمرکز کامل انجام دهيد
انچه بيشتر اهميت دارد تمرينات مداوم است نه بخوبي انجام دادن تمرينات
پس از گذشت زمان طولاني مي توان انتظار داشت که مديتيشن واقعي باشد
هرچند براي کسي که به اين حد مي رسد زماني کوتاه جلوه مي کند
تمرينات بلندمدت شما را به اهدافي همچون ثبات شخصيت افزايش توانايي پذيرش و بيان احساسات مي رساند
تاثير دوم مديتيشن يافتن راهي جديد براي بودن در جهان است 

روشهاي مديتيشن:

1-  مديتيشن تعمق مديتيشن اصولي از نوع خارجي

اين تمرين در اصل يادگيري نگريستن به چيزي بگونه اي فعال ديناميک هوشيارانه اما بدون استفاده از واژه ها مي باشد شيي را براي کار خود انتخاب نموده و در فاصله اي قرار دهيد که بتوانيد براحتي آنرا ببينيد بهتر است شيي طبيعي باشد مانند يک تکه صدف دريايي يک قطعه سنگ يا شاخه کوچک بهتر است شاخه گل نباشد استفاده از صليب يا شعله آتش هم باعث کندي پيشرفت مي شود از چيزهايي که خاطراتي دارند و ارزش سمبوليک دارند استفاده نکنيد
 به ان طوري بنگريد که گويا آنرا حس مي کنيد بهتر است اول آنرا با لحظاتي با دست لمس کنيد سپس به آن بنگريد
هر بار که متوجه شديد به مسئله ديگري مي انديشيد دوباره برگرديد و به نگريستن ادامه دهيد بگونه اي فعال ديناميک و هوشيارانه بدون استفاده از واژه ها همانطور که حس لامسه در موقع لمس اشيا بدون واژه آنها را درک مي کند اما حس بينايي در موقع رويت اجسام تمايل دارد با زبان و کلمات آنرا بيان کند اين روش بستن چرخ ذهن به يک نقطه است و در موقع تمرين متوجه مي شويم چقدر ذهن ما بي اختيار است و پيوسته در معرض توهماتي قرار دارد
براي دو هفته اول روزي دوبار هر بار ده دقيقه تمرين کنيد يا حداقل هفته اي پنج بار
پس از دو يا سه هفته مدت تمرين را به پانزده دقيقه و پس از يک ماه به بيست دقيقه افزايش دهيد
پس از آن در صورت تمايل آنرا به مدت نيم ساعت انجام دهيد يا بطور کلي از برنامه تان حذف کنيد
بايد انتظار داشت که مديتيشن هر بار با دفعه قبلي تفاوت داشته باشد يک تمرين خوب دليلي براي پيشگويي خوبي مديتيشن بعدي نمي باشد جلسات شما مي تواند خوب خسته کننده و يا حتي گاهي نااميدکننده باشد بطور کلي پس از تمرين مداوم متوجه مي شويد تمرين هاي خوب بسيار خوب و تمريناتي که خوب نيستند خسته کننده و کسالت آورند
اين نوع مديتيشن گاهي بسيار خشک و مشکل و گاهي بسيار عالي است 

2- مديتيشن شمارش نفس ها از نوع خارجي است

هدف انجام کاري در زماني مشخص است يعني تنها کاري که انجام مي دهيد شمارش تعداد بازدم هاست در اين تمرين تلاش اين است حتي الامکان و بطور کامل فقط به تنفس توجه داشته باشيد و در صورت پراکنده شدن افکارتان به آرامي باز به اين فعاليت بازگرديد تا وقتي افکار و ادراک شما آگاهانه باشد به اين معني است که از دستورات اصلي اين تمرين منحرف شده ايد از اينرو بهتر است شمارش را تا عدد چهار ادامه داده سپس از يک شروع کنيد وقتي احساس مي کنيد به شمارش يا هر چيز ديگر مي انديشيد از مسير اصلي منحرف شده ايد سعي کنيد به آرامي به شمارش بازگرديد اگر احساس کرديد که تنفستان تغيير کرده اين هم ميتواند يک فرار ذهني باشد 

3- مديتيشن حباب مديتيشن اصولي از نوع دروني است

تصور کنيد بسيار آرام و راحت د رکف درياچه اي با آبي زلال نشسته ايد مي دانيد که حبابهاي بزرگ چقدر آرام تاسطح آب بالا مي آيند انديشه احساس و درک خود را چون حبابي در فضاي دريا تصور کنيد که از اين فضا عبور کرده  و از آن خارج مي شود براي کامل کردن اين مرحله از پنج تا هفت يا هشت ثانيه وقت لازم است وقتي فکر يا احساسي در شما پديد مي آيد در همين مدت بسادگي آنرا مي بينيد تا وقتي از آب گذشته و از فضاي ديد شما خارج  شود سپس تصور حباب دوم را شروع کنيد و در همان مدت آنرا دنبال نماييد در پي کشف دنبال کردن يا همراهي با يک حباب نباشيد تنها آنرا با اين فکر ببينيد که اين چيزيست که من مي انديشم و احساس مي کنم  اگر همان حباب چندين بار بالا آمد مديتيشن را قطع نکنيد با ادامه تمرين اين مسئله برطرف مي شود اگر نمي توانيد ارتباط بين حبابها يا منشا افکار خود را ببينيد نگران نشويد با ادامه دادن اين اصول ذهني اين مسايل بر طرف مي شود اگر به نظرتان رسيد که ذهنتان کاملا خالي شده بدانيد اين احساس خود حبابي بسيار خوب است
بجاي تصور نشستن در کف درياچه و حباب هوا
مي توانيد تصور کنيد در چمنزاري نشسته ايد و دودهايي که از اردوگاهي بر مي خيزد را مي نگريد
همچنين مي توانيد تصور کنيد کنار رودخانه اي نشسته ايد و گاهي الواري روي آب شناور مي شوند
پس از آزمايش يکي از آنها را انتخاب و براي دو هفته اول ده دقيقه در روز کافي است بعد از دو هفته  آنرا به روزي بيست دقيقه افزايش داده و پس ازيک ماه اگر آنرا مفيد ديديد  آنرا به نيم ساعت برسانيد و در پايان اين دوره تصميم بگيريد که اين روش را چگونه در برنامه مديتيشن خود بگنجانيد 

4- مديتيشن تراودا اين مدتيشن اصولي ترکيبي از روشهاي دروني و خارجي است

اساس اين روش تعمق و تامل بر حرکات موزوني است که خود به خود در جسم ايجاد مي شوند
مکان يا وضعيتي راحت را يافته دستهاي خود را روي سينه يا شکم قرار دهيد بسياري از افراد ترجيح مي دهند  اين تمرين را به حال نشسته روي زمين انجام دهند اما نشستن روي يک صندلي راحت نيز مطلوب است انگشتان خود را کاملا باز کنيد بطوري که يکديگر را لمس نکنند دستهاي خود را هم باز کنيد حرکات سينه و شکم را که زير انگشتان اتفاق مي افتد بايد کاملا حس کنيد فعالانه مشاهده و با قدرت بررسي کنيد هرگاه حس کرديد در حال تفسير ادراک خود با استفاده از کلماتيد متوجه باشيد از اصول مديتيشن منحرف شده و بايد به آرامي دوباره خود را به جاي اصلي بازگردانيد همچنين اگر تغييري در حرکات تنفسي خود احساس کرديد يا انديشه شما به اتفاقاتي که در درونتان مي گذرد کاملا متمرکز شد فورا به جاي اوليه برگرديد اصولا تمام موارد شبيه به مدتيشن هاي قبل است با اين تفاوت که به جاي چشم از انگشتان و بجاي شي طبيعي از حرکات منظم جسم خود استفاده مي کنيد
دو هفته اول را با پانزده دقيقه در هر جلسه آغاز کنيد پس از پايان اين مدت در صورتي که حس کنيد برايتان مناسب نيست آنرا بکلي قطع کرده و در عير اين صورت زمان آن را براي هفته سوم و چهارم به بيست و پنج دقيقه افزايش دهيد پس از يک ماه مي توانيد تصميم گرفته و در صورت مفيد بودن اين روش  آنرا در برنامه مديتيشن خود مورد استفاده قرار دهيد 

5- مديتيشن نيلوفر هزار برگ مديتشن اصولي از نوع خارجي

در اين تمرين شما به عنوان مرکز نيلوفر کلمه ايده يا تصويري را انتخاب مي کنيد
بهتر است براي اولين جلسه تمرين به مدت ده يا پانزده دقيقه واژههايي چون گل عشق آرامش نور رنگ سبزه درخت خانه را انتخاب کنيد  تا احساس خوبي در شما ايجاد شود پس از تمرينات زياد از واژههايي مانند عصباني فرياد غم ضربه درد استفاده کنيد در اين صورت احتمال نا خوشايند بودن آنها به مراتب کمتر از اين است که از ابتدا با چنين کلماتي تمرين کنيد زيرا در استفاده از اين کلمات گاهي احساس ترس و وحشت و نگراني بوجود مي آيد کلماتي مانند پوچ بيهوده هيچ حداقل تا بعد از بيست جلسه نبايد مورد استفاده قرار گيرد تا دچار افسردگي و حالات ناخوشايند نشويد وقتي با اين روش بخوبي اشنا شديد مي توانيد هر واژه تصور يا ايده اي را به عنوان مرکز اين گل انتخاب کنيد
هرگاه واژه اي را بعنوان مرکز گل انتخاب کرديد در مکاني آرام  و  راحت قرار گرفته و روي آن تامل کرده و منتظر بمانيد در آن لحظه اولين کلمه در ذهن شما تداعي مي شود اکنون به دو کلمه اي که با اولين گلبرگ با هم ارتباط يافته اند سه يا چهار ثانيه بينديشيد يا متوجه دليل اين تداعي مي شويد يا خير در هر دو مورد کاري جز توجه مجدد به مرکز اصلي نداريد مسير گلبرگ تداعي سه يا چهار ثانيه تفکر روي آن و رابطه آن در مرحله بعدي مي باشد دوباره به کلمه اصلي برگرديد و منتظر تداعي بعد شويد و به اين روش ادامه دهيد اين تمرين تداعي آزاد نيست چون هميشه شما به کلمه اصلي به عنوان مرکز نيلوفر باز مي گرديد و باز از همان جا شروع  مي کنيد  اينجا اين مديتيشن را با يک سري تداعي هاي کوتاه نشان مي دهيم به عنوان مرکز گل کلمه نور را انتخاب مي کنم اولين تداعي من خورشيد است به مدت سه يا چهار ثانيه به رابطه نور و خورشيد و رابطه بين اين دو واژه  مي انديشم مفهموم اين ارتباط را فهميده دوباره به کلمه نور بازمي گردم دومين تداعي قرمز است به اين دو کلمه سه يا چهار ثانيه فکر مي کنم مفهوم ارتباط را درک و دوباره به کلمه نور باز مي گردم تداعي بعدي تاريکي است آنرا فهميده و پس از سه يا چهار ثانيه دوباره به کلمه نور مي انديشم تداعي بعدي چتر است ارتباط بين نور و چتر را درک نمي کنم پس از سه يا چهار ثانيه به واژه نور برمي گردم تداعي بعدي لامپ است اين تداعي قابل درک است پس از سه يا چهار ثانيه به کلمه نور برگشته و تمرين را به اين ترتيب ادامه مي دهم  اگر به يک سري کلمات غير قابل درک برخورديد بازهم پس از مدت کوتاهي مکث دوباره به واژه اصلي بازگرديد مطمئنا اين بار کلمات روشن تر و داراي ارتباط بيشتري خواهند بود در صورتيکه اين مديتيشن را ادامه دهيد مشاهده مي کنيد بينش شگفت آوري از زندگي دروني خود بدست آورده ايد هرچند اين بصيرت بسيار خوب و مفيد است اما نباد هدف اصلي مديتيشن قرار بگيرد
پس از اينکه حداقل ده تا پانزده بار اين تمرين را انجام داديد گاه حس مي کنيد که اين بينش بدست آمده و در حل مسائل خاصي بسيار مفيد است پس از کسب تجربه کافي مي توانيد از اين روش براي حل مسئله اي که با آن  درگيريم استفاده کنيم براي اينکار کافي است همان مسئله را به عنوان مرکز گل انتخاب کنيم
اين تمرين را با ده دقيقه در روز به مدت دو هفته شروع کنيد براي هفته سوم و ماه اول آنرا به بيست دقيقه تا نيم ساعت افزايش دهيد پس از پايان اين مدت در مورد استفاده از آن در برنامه روزانه مديتيشن خود تصميم بگيريد

6- مدتيشن مانترا( ذکر)

اين مدتيشن بيشتر از انواع ديگر مورد استفاده قرار مي گيرد
در اين روش کلمه عبارت يا جمله اي که مانترا ناميم  بصورت ذکر بارها خوانده مي شود
مثل مانتراي شرقي  اوم
جمله مسيحي  خدايا کمکم کن
و عبارت صوفيانه   ياهو
هدف اصلي انجام تمرين انجام فقط يک کار در زماني مشخص است
اگر کسي مدعي شد مي تواند مانترايي را که خاص شماست به شما بدهد يا بفروشد بدانيد قصد فريبتان را دارد
مانترا يا کلمه ذکر به اين دليل مفيد است که شما آنرا بکار مي بريد با هر کلمه اي که راحتيد شروع کنيد
بهتر است بي معني باشد تامشغوليت ذهني در حين تکرار ايجاد نکند
يک جاي آرام بيابيد که بدنتان راحت باشد و بتوانيد به  راحتي تنفس کنيد و شروع به ذکر نماييد
در صورت امکان با صداي بلندبخوانيد البته  تا آن حد بلند  که باعث ايجاد تنفس شديد و عميق نشود
 و در غير اين صورت به آرامي مانترا را بخوانيد در وقت تمرين فقط ذکر بخوانيد و کار ديگري انجام ندهيد در صورتي که  فکر ديگري به ذهنتان رسيد آنرا از ذهنتان خارج کنيد آهنگي براي مانتراي خود يافته و با همان ريتم تمرين کنيد اين تمرين را ابتدا با پانزده دقيقه در هر جلسه شروع کنيد پس از دوهفته آنرا به بيست دقيقه و در صورتي که احساس خوبي از اين مديتيشن بدست مي آوريد به مدت نيم ساعت افزايش دهيد پس از يک ماه مي توانيد در مورد برنامه ريزي خود با اين روش تصميم بگيريد

7- مديتيشن من کيستم؟ مديتيشن اصولي از نوع دروني

ما با درک عادي مي توانيم تنها به کيفيات چيزها پي برده و تازماني که با اين ديد و توهم باقي بمانيم اشيا را هميشه با همان استانداردها مي بينيم و چيزهاي ديگر را هم با مقايسه با اين معيارها مي سنجيم در حاليکه براي درک بينش و ديدن واقعي اشيا مقايسه اي نبايد انجام گيرد
اين مديتيشن روش مستقيم يا تحقيق از خود براي درک و شناخت جهان است
اين مديتيشن از روشهاي ديگر مشکل تر است يعني حداقل پس از چند ماه تمرين مداوم روزانه با مديتيشن هاي اصولي قادر به انجام اين روش مي شويد در اين تمرين از خود مي پرسيم من کيستم؟ و مرتب و سازمان يافته به هر سوال پاسخ مي دهيم اگر پاسخ نام شماست بايد به خود بگوييد نه اين نامي است که خود داده ام کسي که اين اسم را دارد کيست؟ اگر پاسخ شما احساس يا درکي است مثلا در جواب من کيستم؟ بگوئيد آدمي که احساس خستگي مي کند پاسخ به خود چنين است نه احساسي است که من دارم حال کسي که چنين احساسي دارد کيست؟ اگر پاسخ شما يادآور خاطره ايست مثلا بگوييد من کسي هستم که يکبار  پاسخ اين است نه اين خاطره ايست که من دارم حالا کسي که اين خاطره را دارد کيست؟ اگر پاسخ تصور يا تصويري است که از خود در ذهن داريد نه اين تصويري است که از خود دارم کسي که اين تصوير را دارد کيست؟ اگر بنظرتان شخص يا تيپي به ذهنتان رسيد به عنوان پاسخ پرسش مي گوييد نه اين تفسير از ايده اي يا خاطره اي است که دارم ولي مفسر کيست؟ هر جوابي که بنظرتان مي رسد بايد بدين ترتيب پاسخ داده شود پس از هر پاسخ جستجويي پويا و فعالانه براي رد آن در ذهن شما آغاز مي شود در اين مدتيشن استراحتي وجود ندارد اين تمرين بايد بطور مداوم و با خشونتي متوالي براي يافتن پاسخ و رد آن انجام شود و پس از آن جستجوي بعدي و رد آن پاسخ ادامه يابد اصول اين روش بايد با دقت و جزئيات دقيق دنبال شود پاسخ ها و پرسش ها به روش فوق و در زمان حال بيان مي شوند اين جستجو براي پيدا کردن ريشه اصلي و واقعي خود است که در پشت بسياري خودهاي دروغين و کاذب نهفته است و ما اين چهره کاذب را به عنوان خود واقعي مي شناسيم  وقتي براي تمرين آماده شديد ابتدا با روزي نيم ساعت و به مدت يک يا دو هفته آنرا انجام دهيد در پايان اين دوره در مورد تنظيم برنامه خود با اين روش تصميم بگيريد   گاه ضمن تمرين پاسخي مي يابيد که برايتان قابل قبول است در اين صورت اين تمرين را متوقف کرده و تامدتي از روش هاي ديگر مديتيشن استفاده کنيد

8- مديتيشن حرکتي صوفيانه

براي انجام اين حرکت به گروهي پنج الي پانزده نفري نياز مي باشد اين تمرين شامل حرکت و خواندن ذکر است
گنجاندن اين روش در برنامه مديتيشن خود باعث ايجاد تنوع مي شود و جسم را هماهنگ و موزون مي سازد
در اين مديتيشن شما و افراد گروه دايره اي را با دستهاي قلاب شده در هم تشکيل مي دهيد بين هر دونفر بايد فاصله اي باشد اما نه تاحدي که باعث کشيده شدن دستها شود
پاهاي خود را به راحتي طوري قرار دهيد که سنگيني شما روي زمين باشد به آرامي به پشت تکيه داده چهره خود را رو به آسمان بلند کرده دستها را بالا بگيريد و وقتي حس کرديد در وضع راحتي نشسته ايد با صدايي آهنگين بگوييد يا حق اکنون تنه و سر و دستها را پايين آورده بطوريکه صورتتان مستقيما به سمت پايين و در وضعيتي راحت بوده با همان صدا بگوييد يا هو حالا به طرف دستها و صورت را بطرف بالا بگيريد و بگوييد يا حق و به همين ترتيب ادامه دهيد اين حرکات را ادامه دهيد تا زماني که سرعت و ريتم حرکت شما با ديگران يکسان شود
بسياري از گروه ها اين کار را بين ده تا پانزده مرتبه در هر دقيقه تکرار مي کنند اين بستگي به پيشرفت کار گروهي شما دارد وقتي حرکات شمت متناسب با حرکت گروه شد آنرا ادامه دهيد هدف آگاهي کامل از حرکت و ذکر است اگراين حرکات منظم باشد  گروه مانند گلي در حال باز و بسته شدن بنظر مي رسد
در اين تمرين بايد از وضعيت جسماني خود آگاه باشيد اگر کسي احساس مي کند در جايي که نبايد باشد قرار گرفته به آرامي دست دو نفري را که در کنارش نشسته اند به هم نزديک مي کند دايره را مرتب مي کند و خارج مي شود هرکس بايد براي خارج شدن از گروه در صورت لزوم احساس آزادي کند در غير اين صورت تمرين نادرست است
اين تمرين را ده تا پانزده دقيقه در حدود ده مرتبه انجام دهيد تا جايي که احساس کنيد گروه به انجام آن عادت کرده و هيچکس از اين تمرين احساس ناراحتي و خستگي نمي کند اگر همه چيز خوب پيش رود مي توانيد مدت آنرا تا نيم ساعت افزايش دهيد آنچه در اين تمرين اهميت دارد اين است که شما بتوانيد هنگام خستگي از گروه جدا شويد پس از مدتي قادر مي شويد در اين تمرين گروهي تنها به حرکت و ذکر بينديشيد و آگاهي از خود و جهان را با هماهنگي بين حرکات و صداي شما پيدا مي شود اگر از اين تمرين احساس خوبي داريد اين راه بودن را نيز آموخته ايد و از اين پس مي توانيد بدون احساس خستگي آنرا ادامه دهيد و در مورد استفاده از آن در برنامه روزانه خود تصميم بگيريد 

9- مديتيشن آگاهي حسي

اين مديتيشن هم همراه با حرکت است
براي شروع تمرين حتي الامکان در جاي راحتي قرار بگيريد بهتر است روي زمين و به پشت دراز بکشيد البته روي يک قاليچه يا فرش نرم راحت تر مي باشيد پاهاي خود را دراز کرده و درصورتي که احساس ناراحتي در قسمت پشت يا کمرتان مي کنيد زانوها را خم و پاها را بطرف نشيمن جمع کنيد چشم ها را بسته و به مدت چند دقيقه بگذاريد هر بخش از جسمتان عميقا در زمين فرو رود از پاها شروع کرده و تا ماهيچه ساق پا زانوها لگن خاصره   شکم قفسه سينه  دستها بازوها آرنج  گردن و بالاخره سر ادامه مي دهيد سعي کنيد به سه بعدي بودن تمام اجزاء بدن خود قسمت بالاي بدن بخشي که روي زمين قرار دارد و رو سمت جانبي جسم خود آگاهي کامل داشته باشيد حالا فقط روي نفس خود هنگام بازدم تمرکز کنيد احساس کنيد تمام بدنتان بطور کامل و عميق در زمين فرو مي رود بهتر است اين روش مقدم برهمه تمرينات ديگر انجام شود اگر واقعا ده تا بيست دقيقه براي تمرين اختصاص دهيد در مي يابيد قدرت درک و پذيرش و آرامش دروني شما به ميزان زيادي افزايش يافته است همچنين در گشودن گره ها و تنش هاي دروني عضلات که عميقا در وراي آگاهي معمولي نهفته است مفيد مي باشد
اگر وقت کافي داشته و بخواهيد در اين زمينه پيشرفت بيشتري کنيد دستهاي خود را روي ديافراگم بين سينه و کمر قرار داده بطوري که وزن آنها روي ديافراگم به خوبي حس شود بگذاريد دستها همراه با تنفستان به حرکت درآيند پس از مدت کوتاهي وقتي احساس کرديد حرکت دستانتان با تنفس هماهنگ شده يا حس کرديد اين وابستگي دو جانبه است دستها را به آرامي برداشته و بالاتر از ديافراگم نگاه داريد نيازي نيست اين فاصله زياد باشد دقت کنيد بازو و آرنجتان روي زمين باشد بگذاريد حرکت به همان سادگي حتي الامکان آرام و کند باشد در اين تمرين سعي کنيد هر لحظه از تنفس خود آگاه بوده  به محض اينکه دوباره دستتان روي ديافراگم قرار گرفت مدتي وقت دهيد تا وزن دستها بطور کامل روي آن احساس شود بار ديگر حرکت دستها را باتنفس خود هماهنگ کنيد اين تمرين را چندين بار انجام داده و بتدريج فاصله دستها را از بدن زيادتر نماييد تا جايي که بالاخره دستها روي زمين قرار گيرند حالا فاصله بين دو استراحت را تغيير دهيد مسر اين حرکت مانند قوسي کوچک از ديافراگم به زمين و از زمين به ديافراگم است پس از مدت کوتاهي احتمالا احساس مي کنيد تنفس و حرکت دستها آنچنان بهم پيوسته که گويي همه چيز بخودي خود و بدون سعي و دخالت شما اتفاق مي افتد در اين زمان حس مي کنيد واقعا در اين تمرين محو شده و حالتي از استراحت وآرامش عميق در شما ايجاد مي شود
در صورتي که پس از چندين بار تمرين بطور همزمان از حرکت و تنفس خود آگاه نشديد دلسرد نشويد چون مانند تمام مديتيشن هاي ديگر با تکرار و گذشت زمان مهارت کافي بدست مي آيد
در صورت تمايل به انجام دقيق اين تمرين شرح مراحل را روي نوار ضبط کنيد نوار حدود بيست دقيقه تا نيم ساعت باشد هنگام ضبط مراحل مختلف اين مديتيشن بين جملات و پس از هر پاراگراف فاصله زماني کافي را رعايت کنيد اين تمرين را به مدت دو هفته و روزي يکبار انجام دهيد پس از پايان اين مدت مي توانيد در مورد ادامه آن تصميم بگيريد 

10- مديتيشن پناهگاه امن

اين نوع مديتيشن با انواع ارائه شده که بطور کلي نياز به راهنمايي و هدايت دقيق دارند متفاوت بوده و از جنبه هدايت کمتري برخوردار است يعني راهنمايي بدون استفاده از واژه ها مي تواند ايجاد نظم ذهني کند دستورات اين روش متفاوت با انواع ديگر مديتشن هاست چنين روشهايي نزد برخي از استادان تصوف رايج بوده
در يک مکان راحت قرار گيريد اجازه دهيد آگاهي شما در درونتان شناور شود تصور کنيد اين آگاهي در هر جهتي مي تواند جريان يابد فرض کنيد جايي که هستيد مکاني امن وپناهگاهي ايمن است که در آن احساس کاملي از راحتي  امنيت ايمني راستي و کمال را بدست مي آوريد سعي کنيد در درون خود جهتي را که بايد آگاهي خود را در آن شناور کنيد احساس نماييد در مورد اين جهت و هدف نبايد هيچ پيش فرضي داشته باشيد راه احساس علايم جهت و بعد را در درون خود احساس کرده و سعي کنيد آگاهي خود را بدون دادن عنوان به اين علايم در درونتان شناور سازيد حداقل تامدتي طولاني نام نهادن و برچسب زدن به درک و احساستان نادرست است
براي بسياري از افراد البته نه در مورد همه آنها بهتر است اين تمرين از درون سينه شروع شود تصور نکنيد
در اين مرحله از واژه ها و عقل خود استفاده نکنيد چون اين تمرين عقلاني نبوده و بيشتر جنبه احساسي دارد
هدف رسيدن به مکاني امن يافتن راهي براي بودن چيزي که شما درست مي پنداريد يا جائيکه در آن احساس راحتي ايمني و درستي مي کنيد مي باشد  اصطلاح پناهگاه امن از اينرو بکار مي رود که پناهگاه نيز همين خصوصيات را دارد اما اين پناهگاه منطقه اي محدود نيست يعني همانگونه که براي استراحت و امنيت وارد اين پناهگاه شده ايد مي توانيد با تمرکز و آرامش از آن خارج شويد اين تمرين مديتيشني بسيار آرام است و نياز به تلاش کمتري دارد بگذاريد علايم ضعيف جهات را براي شناور ساختن آگاهي خود احساس کنيد بگذاريد آگاهي تان در همان جهت شناور باشد تصورات قبلي را از آنچه که ممکن است بيابيد کنار بگذاريد آنچه در اين مديتيشن بدست مي آوريم فردي خصوصي و يگانه است و پناه امن من متفاوت با پناه امن شماست دانستن اينکه ديگران چگونه به آن مي رسند و اين مرحله را طي مي کنند باعث مي شود در يافتن پاسخ هاي مربوط به پناهگاه امن خود دچار مشکلات بيشتري شويد
ابتدا اين تمرين را روزي يکبار انجام  و به مدت دوهفته انجام دهيد در اين دوره اگر از آن احساس خوبي داشتيد مي توانيد زمان آنرا به نيم ساعت افزايش داده و پس از پايان هفته سوم در مورد انجام آن تصميم بگيريد بهتر است اين مديتيشن را پس از دوماه تمرين جدي  روش هاي  ديگر از قبيل شمارش نفس ها و تعمق آغاز کنيد

 مديتيشن هاي غير اصولي يا غير رسمي

در اين نوع مديتيشن ها يک تصوير تصور ارتباط يا مشکلي را درنظر گرفته و درباره آن فکر مي کنيد البته اين نيز تداعي آزاد نيست چون شما تا آخر تمرين در محدوده موضوع و مفهوم مطلب و چگونگي احساس خود باقي مي مانيد اين يک مرحله فعال ذهني است که در آن دچار روياهاي گيج کننده نشده و با حالتي فعال در مورد مسئله بررسي و کار مي کنيد موضوعات متنوعي هست که فرد براي مديتيشن مي تواند انتخاب کند شما مي توانيد موضوعي را درمورد رشد و تکامل دروني يا مطلبي که با تمام وجود شما در آميخته است انتخاب کنيد موضوعات عادي و پيش پاافتاده به عنوان موضوع تمرکز مورد توجه قرار نمي گيرند انتخاب موضوعاتي چون عشق زيبايي شکوه خداوند عشق به مسيح تلاش براي دوست داشتن و مورد علاقه قرار گرفتن براي اين تمرين مناسب است
وقتي مديتيشن غير اصولي انتخاب مي کنيد آنرا به آساني تغيير نداده بلکه آنرا روزي ده تا پانزده دقيقه به مدت يک هفته ادامه دهيد پس از يک هفته اگر احساس کرديد براي شما مناسب  و سازگار است اين مدت را براي هفته آينده به بيست دقيقه تا نيم ساعت افزايش دهيد در پايان اين مدت نه قبل از آن مي توانيد در مورد ادامه تمرين و پيشرفت خود تصميم بگيريد
گاه در طول مديتيشن غير اصولي نتيجه مي گيريد که در مورد اين موضوع خاص به پاسخ واقعي رسيده ايد در اين صورت چند لحظه با اين درک خود خلوت کنيد ديگر تلاشي براي جستجوي بيشتر نکنيد بلکه پاسخ  واقعي را جذب کرده  و آنرا بفهميد اکنون تمرين را قطع کرده و مثل پايان مديتيشن هاي ديگر چند لحظه آرام و بدون برنامه استراحت کنيد و روز بعد تفکر را در مورد موضوعي ديگر با همين روش اجام دهيد در پايان اين مرحله در مورد چگونگي انجام اين تمرين و ادامه آن تصميم بگيريد
سوالات ذيل نمونه هايي براي موضوع انتخابي شماست
اگر آدمي که دوست داشتم بودم چگونه انساني مي شدم؟
اگر از تمامي ظرفيت ها و توانايي هاي خود استفاده کنم چگونه آدمي خواهم بود؟
در اين مورد چه احساسي دارم؟ چه چيزي مرا بسوي اين هدف جذب مي کند و چه چيزي مرا  از خود مي راند؟
يا مي توان اين مديتشن را با اين سوالات شروع کرد
چگونه دوست دارم؟ دلم مي خواهد چگونه دوست داشته باشم؟
آيا مي خواهم بهتر و بيشتر دوست بدارم؟ چه چيزي مرا وادار به اين خواستن مي کند؟
چه چيزي مانع از آن مي شود؟ چه چيزي در مهرورزي مرا مي ترساند؟
اين ترس ها تا چه اندازه معتبر است؟ تمامي اينها چه تاثيري بر جنبه هاي ديگر زندگي من دارد؟
و يا با اين سوالات
اگر من بهترين دوست خودم بودم با خود چه رفتاري داشتم؟ در مورد اين رفتار چگونه احساسي داشتم؟
حقايق کدامند؟ در مورد انها چه احساسي دارم؟
هر کدام از اين دسته سوالات مي توانند بيش از آنچه تصور مي کنيد تکان دهنده باشند
تمرينات را با پايداري و جرئت انجام دهيد جرئت درک و روبرويي با آنچه انتظارش را نداريد

دامهاي اغواکننده در مديتيشن و تصوف
طريقت مديتيشن و تصوف راهي براي تکامل شخصيت است و اگر با جديت و عاقلانه پي گيري شود به تکامل رسيده و فرد را به اهداف مورد نظر مي رساند اما بايد گفت اين مسير نيز مصون از خطا نبوده بلکه مثل بسياري از روش هاي  روان درماني وساير راههاي رشد و ترقي در راه خود دامهاي اغوا کننده دارد که درنهايت منجر به ايجاد رفتاري متناقض با اهداف اصلي در فرد مي شود

1-  در تاريخ تصوف و راهيان طريقت گزارشات زيادي درباره اتفاقات ماورالطبيعه بدست آمده  بسياري از مردم با ديدن چنين اتفاقاتي آنچنان هيجان زده و به آن علاقمند مي شوند که تمرکز خود را نسبت به اهداف ديگر مديتيشن از دست داده و بجاي آنکه متوجه تکامل شخصيتي خود باشند سرگرم ماجراهاي ماوراالطبيعه مي شوند آنها با اين عقيده که هدف مديتيشن ايجاد حوادث رويايي و شگفت انگيز است از پيشرفت بازمي مانند و غالبا کار خود را بر اساس پديده هاي ماوراطبيعي که بوجود مي آورند ارزيابي مي کنند و بتدريج آنرا به عنوان ارزش انساني خود به حساب مي آورند اما اگر از اين اعتقاد چشم بپوشند احتمالا پيشرفت بيشتري خواهند داشت

2- انرژي رايج ترين واژه اي است که در مکاتب مديتيشن و توسط تعليم دهندگان ان به شکلي نادرست مورد استفاده قرارمي گيرد در زمان مديتيشن احساس خارش در دستها و پاها که نوعي توهم است بوجود مي آيد و حس مي کنيم و به نظر مي رسد مديتيشن انرژي را در دستها و پاها افزايش  يا تغيير جهت مي دهد اين استعاره اي براي نشان دادن تجربيات است اما با دستگاههاي دقيق مشخص مي شود که چنين نيست

3- يکي از بي معني ترين روش ها در مسير مديتيشن و تصوف در آميختن شگفت انگيز سطوح مختلف واقعيت باهم است اين مسئله که همه چيزها باهم ارتباط داشته و هريک بخشي از يکديگرند يکي از دلايل توهم است
مثلا روزها را با رنگها ارتباط مي دهند

4- يکي ديگر از انحرافات رايج در مکاتب تصوف کناره گيري از ارتباط با ديگران و شرکت فعالانه در اجتماع است به اين بهانه که بدين طريق به تکامل رسيده خود را نجات دهند در صورتي که تکامل دروني يک انسان در ارتباط با ديگران و اجتماع  بوجود مي آيد مگر انزواي موقتي تا فرد کاملتربه اجتماع بازگردد

5- افرادي که بدون داشتن مطالعه در زمينه روانشناسي و روان درماني پيشرفته و سازمان دهي شده به امر اموزش مديتيشن اقدام مي کنند مي توانند موجب گمراهي ديگران شوند اين افراد معمولا يک روش را براي همه افراد آموزش مي دهند در حاليکه روحيات افراد متفاوت است و مي توانند روشهاي متناسب روحيات و قابليت هايشان را بکار گيرند

6- عده زيادي هستند که از يک مکتب به مکتب ديگر و از يک استاد به نزد استاد ديگر ميروند جستجو براي يافتن راهي جهت سريعتر رسيدن به اشراق و يافتن استادي کامل اشتباه است بهترين روش را تنها شما در هنگام تمرينات و با کسب تجربيات خودتان مي يابيد

آيا در فراگيري مديتيشن نيازي به مربي هست؟
راه مديتيشن را خود برگزينيد اگر دستيابي به استاد برايتان مقدور نيست بهتر است يکي از روش هاي جسم يا روش عمل را انتخاب کنيد زيرا روش احساسات نياز به استاد دارد
يادگيري مديتيشن بدون معلم بهتر از داشتن معلمي است که بي مهارت است يا نمي تواند پاسخگوي پرسش هاي شما باشد استاد خوب موقعيت شما را پذيرفته به شما مي پيوندد و روياهايتان را برايتان روشن مي کند و شما را در مسير مورد نظر راهنمايي مي کند به کسي مراجعه کنيد که در اين زمينه مطالعات کافي دارد از اطلاعات خوب روانشناسي برخوردار است و روابط خوبي با همسرش دوستانش و ديگران دارد
اگر استادي به شما بگويد در طول مدت تمرين فقط بايد به حرفهاي وي گوش دهيد يا شما را در رازي سهيم مي دارد که فقط براي افراد خاصي است و بين شما دو نفر بايد بماند بهتر است از چنين کسي دوري کنيد
به قول مولانا راهنما و مرشد واقعي کسي است که بت ساخته شده از خود را بشکند
اگر استاد خوبي نصيب شما شود مي تواند در راه رسيدن به رشد و تکامل دروني شما و حل مشکلات در لحظات نااميدي کمک خوبي باشد  از مديتيشن انتظار نتايج مهيج و سريع نداشته باشيد اگر اينگونه باشيد مايوس و دلسرد خواهيد شد بدنبال تکامل تدريجي باشيد مديتيشن خلاقيتي است که زندگي دروني و سرنوشت فرد را شکل مي دهد و گاه با دلسردي و نااميدي همراه است در صورتي که تصميم گرفتنيد مسير عقل را دنبال کنيد اولين گام درک واقعيت و ارتباط با آن است خواندن مطالبي در اين زمينه مفيد است ابتدا با شمارش نفس ها شروع کنيد پس از دو يا سه هفته روش تعمق را بکار گيريد با اين روش دويا سه هفته ادامه دهيد آنگاه مديتيشن من چه کسي هستم را به برنامه خود بيفزاييد پس از يک دوره چند ماهه مي توانيد از روش هاي ديگري نيز استفاده نماييد در صورتي که مديتيشن مسير احساس را انتخاب کرديد مجموعه اي از مديتيشن ها را انتخاب کنيد از مديتيشن شمارش نفس ها شروع کنيد و پس از چند هفته مديتيشن حباب را به برنامه خود اضافه کنيد پس از يک يا چهار هفته برنامه خود را با يکي از مديتيشن هاي غير اصولي مانند چگونه دوست مي دارم؟ يا بهترين خصلت من چگونه بايد باشد کامل کنيد پس از چهار هفته ديگر مديتيشن پناهگاه امن را نيز به اين مجموعه بيافزايد در صورتي که کمبود وقت برايتان مسئله ايجاد مي کند مي توانيد به جاي آن از مديتيشن هاي غير اصولي يا حباب استفاده کنيد پس از چندين ماه انجام مداوم اين تمرين مي توانيد بنابر نياز خود در مورد ادامه يا تغيير آن تصميم بگيريد اگر احساس مي کنيد مديتيشن شمارش نفس ها در شما احساس خوبي بوجود نمي آورد پس از دو يا سه هفته آزمايش مي توانيد آنرا تغيير داده و بجاي آن از مانترا مديتيشن استفاده نماييد
دنبال کردن مسير جسم بدون داشتن استادي خوب مشکل است اما در صورتي که احساس کنيد براي شما بهترين روش است مي توانيد کار خود را با روش آگاهي حسي يا رقص صوفيان آغاز کنيد اگر پس از دو يا سه هفته آزمايش با اين روش احساس خوبي داشتيد مي توانيد آنرا ادامه دهيد پس از يک ماه روش هاي ديگر را نيز همراه با آن انجام دهيد امروزه مربياني براي آموزش اين روش ها هستند مديتيشن آگاهي حسي روشي است که تغييرات دروني فرد را به سرعت نمايان مي سازد
به هر حال هر مسيري که انتخاب کنيد فرقي ندارد بلکه اين اهميت دارد که به آنچه براي خود طرح و برنامه ريزي کرده ايد عمل کنيد هميشه برنامه خود را براي مدت سه هفته تنظيم کنيد اين بخش مهمي از اصول مديتيشن است مديتيشن راهي تدرجي است که نتيجه خوبي دارد
مديتشن تجربه انساني است که در هر زمان و فرهنگي مورد کشف و بررسي قرار گرفته است راهي است که توسط عده اي در هر زمان طي شده و دستاوردهاي عظيمي چون قدرت  آرامش توانايي بيشتر براي کار کردن شادي و صلح همراه داشته در مکاتب مختلف شرق و غرب چون ذن يوگا تصوف هسيديسم مسيحيت دون خوان و غيره
اگر استاد مناسبي نيافتيد که بتواند با شخصيت نيازها و اهداف شما ارتباط برقرار سازد همان بهتر که به تنهايي کار کنيد و اگر استاد مناسبي يافتيد مي توانيد مسير را سريعتر و آسانتر طي کنيد يک احتمال ديگر نيز هست و آن کار کردن با گروهي همفکر است اگر بتوانيد گروهي را بيابيد که با شما اهداف مشترکي داشته باشند هفته اي دو يا سه بار نيز مي توانيد با آنان تمرين کنيد اين کار باعت دلگرمي شده و در لحظات سخت و ياس آور شما را ياري مي کند به علاوه از تجربيات ديگران نيز استفاده کرده و در صورت بروز مشکل به شکل گروهي گره از مشکل فردي مي گشاييد در عين حال که هر فرد بطور مستقل و انفرادي کار مي کند و تجربيات مشترک و متفاوتي کسب مي کند و در گروه از رقابت با ديگران به شدت بپرهيزيد
اينکه بهتر است انفرادي گروهي با استاد يا در يک مدرسه مديتشن کار کنيد بسته به هدف و آواي دروني شما دارد
اين روش در مورد هر فرد متفاوت است

پيوند روان درماني و مديتيشن
اختلاف بين اين دو در تکنيک اصول و اهداف چنان شديد است که به سختي مي توان احتمال پيوند آنها را پذيرفت
مديتيشن راهي است که فرد به تنهايي و بدون دخالت ديگران مي پيمايد اما روان درماني نياز به دخالت مستقيم فرد ديگري دارد هدف روان درماني بازگرداندن بيمار به وضعيت عادي است اما هدف مديتيشن عبور فرد از مرحله عادي به سطحي بالاتر از رشد و تکامل دروني است
عليرغم اين اختلافات ظاهري هر دو روش به تقويت ضمير و کشف ناخودآگاه رشد و تکامل دروني انسانها حل مشکلات تمرکز ايجاد آرامش و کسب تجربياتي ماورا احساس مي پردازند
در ارتباط دادن مديتيشن و روان درماني چند نکته حائز اهميت است
1- درمانگري که مديتيشن را توصيه مي کند بايد خود داراي تجربه جدي و واقعي در اين زمينه باشد
2- پيشرفت بيمار در روان درماني بايد با توجه به نقاط قوي شخصيت وي صورت گيرد چون در بخش هايي که چنين مشخصاتي ندارند پيشرفت کندتر است با تقويت بخش اصلي دروني بخش هاي ديگر وي را تقويت مي کنيم
3- مديتيشن هاي خاص را مي توان براي کشف مشکلات بخصوصي در روان درماني و در رابطه با افراد بکار برد و موجب ثبات شخصيتي فرد شد هرچند مديتيشن تنها درصورتي موثر است که طبق برنامه روزانه حداقل براي دو هفته اجرا شود
4- تکنيک هاي تمرکز را مي توان به عنوان بخشي از ساعات درمان يا بخشي از درمانگري بکاربرد يعني بيمار قبل يا بعد از کار روان درماني به تمرين مديتيشن بپردازد
5- انتقال صحيحي اطلاعات در مورد مديتيشن به بيمار و اموزش وي ضروري است

 ضعف ما به علت از دست دادن بخشي از وجودمان است که با مديتيشن تلاش مي کنيم آنرا باز يابيم
تا در زندگي احساس راحتي نموده و با ديگران ارتباط بهتر و کاملتري برقرار سازيم
امروزه پس از سالهاي طولاني که از عمر تحقيقات روان درماني مي گذرد پي برده ايم که ناديده گرفتن بخشي از وجود انسان موجب پرداخت غرامت سنگيني مي شود ما به هر دو قسمت وجودي خود نيازمنديم هر دو را بصورت بالقوه در خود داريم
در نيمه اجتماعي خويش با کار سخت در اجتماع حضور فعالي مي يابيم و در نيمه دروني خويش مسير زندگي را تعيين نموده  تا با قدرت اراده و تاثير بيشتري عمل کنيم
اين نيمه دروني ما به زندگي مفهوم و اعتبار بخشيده و موجب مي شود با اجتماع رابطه بهتري برقرار کنيم
ارتباط هويت را واقعيت مي بخشد و هويت ارتباط را امکان پذير مي سازد
مديتيشن راهي است براي شناخت آن نيمه دروني هر فرد
عدم آگاهي از اين نيمه دروني موجب سرکوب و ايجاد محدوديت هايي براي بشر مي شود و چه بسا انسان منشا اصلي اربتاط با اجتماع را از دست مي دهد
کساني که با تمرينات مداوم اين نيمه دروني خويش را کشف کرده اند به آرامش صفا لذت  صميميت و عدم نگراني رسيده اند
به قول خيام بهشت و دوزخ درون هر يک ازماست

گردون نگري زقد فرشوده ماست       جيحون اثري ز اشک پالوده ماست
دوزخ شرري ز رنج بيهوده ماست     فردوس دمي ز وقت آسوده ماست

How to meditate: A guide to self � Discovery
By  : Dr. Lawrence L. Leshan