امام علی

(بخش نخست)

يكي از مشهورترين قطعات تاريخ ادبيات ايران، در مدح و منقبت حضرت علي (ع) را مي توان در پايان

دفتر اول مثنوي يافت. اين منظومه با بيت:

آغاز مي شود، و مجموعًا مولوي ١٥٥ بيت از مثنوي خود را به اين داستان اختصاص داده است.

داستان از آنجا آغاز مي شود كه حضرت علي (ع) بر پهلواني دست يافته، و با شمشير قصد كشتن او را

كرده است، پهلوان به زمين خورده، ناگهان بر روي علي خدو (آب دهان ) افكنده و حضرت به عوض

كشتن او شمشير خود را بر زمين انداخته، و در غزاي او كاهلي كرده است . پهلوان مذكور كه از اين عمل

خدوئي كه بر صورت من انداختي خوي من تباه شد، (يعني خشمگين شدم ) و نيم وجودم از حق تهي

شد، و چون من در راه حق آدم مي كشم نه به هواي نفس، كشتن تو را در آن حالت روا ندانستم.

مسلمان مي شوند.

آنچه گفته شد چكيده و خلاصه و حاق مطلب بود، و تفضيل آن را در جاي خود خواهيد خواند.

اين داستان نزد خاص و عام مشهور است، و معمو ً لا محبان حضرت علي (ع) هرگاه سخن از فضايل ايشان

به ميان مي آيد، به اين داستان اشاره مي كنند، و بيتي چند را بر زبان جاري مي نمايند.

با داستان ياد شده ارتباط تنگاتنگ دارد . در آن قصه كه زير عنوان ((گفتن پيغامبر عليه السلام بگوش

ركابدار اميرالمومنين كرم الله وجهه كه كشتن علي به دست تو خواهد بودن )) از قلم مولوي تراويده،

خواهم آورد.

اين دو داستان به يك انگيزه در كتاب آمده اند، و آن مبرا ساختن علي (ع) از اتهاماتي بوده است كه

مخالفان آن حضرت در باب خشونت و قتل نفس به ايشان وارد مي كرده اند.

دو نتيجه حاصل مي شود، يكي آنكه در محيط زندگي او (قونيه) موضوع قتل نفس و خشونت مورد بحث

و مناظره بوده و گروهي بر علي (ع) در اين راستا ايرادها داشته و طعنه ها مي زده اند.

(ع) داشته و به دفاع از او قيام نموده و در اين رهگذر از همه توان شاعري و دانش عرفاني و فلسفي خود

استفاده كرده است . اما متاسفانه پاي استدلال جناب مولوي سخت چوبين شده و دفاعيه او به يك تز

فاشيسم مبدل شده است . خواننده داستان هنگام مرور ابيات، انديشه هاي روزنبرگ و هيتلر و فلسفه

حزب نازي را بخاطر مي آورد.

جهت درك مطلب و دسترسي به انگيزه مولوي در سرودن اين داستان - ضرورتًا - بايستي چند قرن به

عقب برگرديم، و ماجرا را از روزگار حكومت تركان آسياي مركزي بر ايران آغاز كنيم.

حكومت تركان آسياي مركزي در ايران آغاز شد و قرنها ادامه يافت . تركان كه در روزگار سكونت در

غالبًا يكي از شعب تسنن را مي پذيرفتند . تركان در امر دين بسيار متعصب و سخت گير بودند و وجود

دگر انديشان را بر نمي تافتند . تعقيب، آزار و كشتار اقليت ها در بعدي گسترده از روزگار محمود غزنوي

آغاز شده است.

فرخي شاعر بزرگ دربار محمودي در باب قتل َقرمطيان توسط محمود مي گويد:

چشمه هاي خون شود در باديه سنگ مُسيل ١

عنصري، امير الشعراي دربار در يك قصيده مْ َ طوُل كه در مدح محمود سروده، مي گويد:

استاد صفا در جلد دوم تاريخ ادبيات خود مي گويد:

((عجب در آنست كه تركان خود را از جانب حق مامور تقويت دين مي دانستند، و چنين مي پنداشتند

.(( كه سلطنت از آن روي به آنان رسيده است تا بد دينان را از بدعت باز دارند ٢

را بيشتر در ميان طبقات پايين جامعه و فقرا مي شد يافت.

پراكنده و بصورت اقليتي محدود در شهرهاي ديگر ايران مي زيستند.

ديگري پادشاهان ترك كه در راستاي سياست هاي عباسيان حركت مي كردند.

((سلاجقه در تعقيب اين سياست، يعني تاييد خلافت عباسي و مذاهب اهل سنت، و مخالفت با فِرُ قي كه

.(( خود، در صورتي كه متوجه ((الحاد)) و ((زندقه)) يِ ايشان مي شدند، امتناع نداشتند ٣

است. ترديدي نيست بيشترين كينه ها و شديدترين خصومت ها كه سابقه ممتدي داشت بين دو گروه

شيعه و سني در اين روز ها بالا گرفته است.

طرف مقابل سب و لعن خلفاي راشدين بوده است . به ديگر سخن، در حاليكه شيعيان به ابوبكر و عمر و

مي داده اند . كتاب ((بعض فضايح الروافض )) مدرك مستندي است يادگار قرن ششم، كه نويسنده شصت

و هفت فضيحت (عمل زشت ) به شيعيان منتسب نموده است . شيعيان در جواب كتابي كه به ((النقض))

شهرت دارد، تحرير نمودند و در آن به شرح قبايح اهل سنت پرداختند . اين دو كتا ب نمايشگر طرز تلقي

دو گروه شيعه و سني از يكديگرند و چند نمونه از اين دو كتاب را در اينجا مي آوريم.

از كتاب فضايح الروافض (زشت كاري هاي شيعيان):

((شاعركان بد اعتقاد و بي نمازِ مفسدِ خمار، شعرهاي ركيك گفته اند و در بازارها جمع شده ميخوانند و

اين خواجگانِ راف ضيِ ٤ (شيعه) كافر كيشِ احمق روشِ عوان طبعِ ابلهِ دْمدارِ ٥ بي تميز، با دلهاي پر غل و

.(( هيچ تاريخي و اثري نمي شنوند ٦

در جايي ديگر:

((. . . و عجب آنكه خران ورامين و عو انان قم و كلاه گران آوه . . . و خر بندگان سبزوار در قفاي علي و

محمد به بهشت برند كه اينان شيعه آل محمدند و صحابه رسول و بزرگان و امامان ٧ را به دوزخ برند)).

نويسنده شيعي در جواب مي نويسد:

((طرفه تر آنست كه گمان مي برد (يعني نويسنده سني كتاب ) كه لران خوزستان و گاوان طوس و خران

اردبيل... و خر بندگان ساوه و دباغان نهاوند و خران اهواز هم به بهشت روند و علي را َقّتال خوانند...)).

منجر به تخريب كليِ محله َ كرخ بغداد شده است . فجيع تر و ننگ آور تر آنكه وقتي شهرهاي ايران توسط

دشمنان در معرض قتل و غارت قرار مي گرفت (نظير حمله غزها )، باقيمانده شيعيان و سنيان كه از تيغ

مهاجمان جان بدر برده بودند، به جان هم مي افتادند و خرابي ها و كشتارها را تكميل مي نمودند.

شعراي دو گروه كه در ميان آنها گاهي حكما ؟ ! هم مشاهده مي شوند، وارد اين ميدان شده تعصبات و

كينه و نفرت خود را نسبت به گروه مخالف نشان داده اند . نمونه هايي از اين دست را مي توان در ديوان

حكيم سنايي غزنوي و حكيم ناصر خسرو قبادياني ملاحظه نمود.

درازناي تاريخ تداوم يافته و هنوز پابرجاست . مضايقي كه حكومت جمهوري شيعي امروز ايران بر

هموطنان اهل تسنن ما روا مي دارد برخاسته از خص ومتهاي ديرين شيعه و سني است . بي اغراق مي

سني نقش عمده اي در انحطاط فرهنگي ايرانيان بر عهده داشته است.

نارضايتي از اين جهالت گاهي به جد، گاهي به هزل در آثار گذشتگان م نعكس شده است . عبد الرحمن

سني در يك رباعي نشان داده است:

ادامه دارد . . .

١- مسيل: جايي كه سيل مي آيد

٢- تاريخ ادبيات ايران، دكتر صفا، جلد ٢ صفحه ١٢٢

٣- تاريخ ادبيات ايران، دكتر صفا، جلد ٢ صفحه ١٣٩

٤- رافضي لقبي بود كه اهل تسنن به شيعيان داده بودند و آن به معني دور شوندگان از دين است

٥- سني ها معتقد بودند كه شيعيان دْم دارند، هنوز هم بعضي از سنيان متعصب به همين عقيده اند

٦- تاريخ ادبيات ايران، دكتر صفا، جلد ٢ صفحه ١٥٥

٧- مقصود از امامان، پيشوايان بزرگ اهل سنت نظير ابوحنيفه و امام شافعي و غيره هستند

٨- اين به خوبي معلوم مي كند كه در روزگار جامي سنيان را سگ و شيعيان را خر مي گفته اند